Grupa kościołów Broumovska. Roadtrip szlakiem barokowych świątyń przez zakamarki czeskiego pogranicza
Zwiedzanie tzw. grupy kościołów Broumovska (Broumovská skupina kostelů) to fantastyczny pomysł na weekendowy wyjazd do Czech, blisko granicy z Dolnym Śląskiem. Szczególnie dla fanów architektury sakralnej i starych cmentarzy, którzy lubią odkrywać miejsca wyjątkowe i nietuzinkowe. To pomysł nie tylko na roadtrip, ale też na prawdziwą podróż w czasie.
To prawdziwe ukryte perełki – 11 kościołów, które łączy wspólna historia i architektura, tworzy mmalowniczy szlak. Szlak, który można przemierzyć samochodem, albo – dla wytrwałych – także rowerem. Na trasie zobaczymy kościoły w różnym stanie – niektóre odnowione, inne bardzo mocno nadszarpnięte zębem czasu.. A może uda się przyjechać tu na koncert? Kościoły słyną z doskonałej akustyki. Budowle zostały uznane za czeski Narodowy Zabytek Kultury, czynione są także starania o wpis na listę UNESCO.
Grupa kościołów Broumovska – czyli skąd na wsiach tak piękne barokowe świątynie?
Grupę kościołów Broumovska tworzy 11 barokowych świątyń (10 kościołów parafialnych i 1 kaplica pielgrzymkowa) w okolicach Broumova we wschodnich Czechach. Powstały na początku XVIII w. z inicjatywy opata benedyktynów Otmara Zinke jako część większego, dobrze przemyślanego programu budowlanego. Projektowali je przede wszystkim Kryštof Dientzenhofer i jego syn Kilián Ignác Dientzenhofer (wyjątkiem jest kościół w Martínkovicach) – architekci odpowiedzialni także za barokową przebudowę broumovskiego opactwa.
Po 1700 r. broumovskie opactwo weszło w fazę gospodarczego i kulturalnego rozkwitu. Opat Zinke postanowił zastąpić stare, drewniane wiejskie kościoły nowymi murowanymi świątyniami, które będą dominowały w krajobrazie zarządzanych przez niego parafii. Plan wpisywał się dobrze w politykę Habsburgów, a także ideę kontrreformacji – kościół katolicki manifestował swoją wielkość także przez budowę imponujących obiektów sakralnych.
Co łączy barokowe kościoły Broumovska?
Na pierwszy rzut oka wszystkie kościoły wyglądają inaczej – jedne mają owalne nawy, inne długie fasady z wieżami – a jednak tworzą spójny zespół. Łączy je barokowy „język”, wymyślony przez ojca i syna Dientzenhoferów. Kościoły mają płynne, falujące linie, zaokrąglone ściany i eleganckie gzymsy, które sprawiają wrażenie, jakby budowla „oddychała”.
Starsze świątynie ojca, Kryštofa są prostsze, oparte na planie owalu lub ośmiokąta, a młodsze realizacje syna, Kiliána Ignáca – bardziej dynamiczne, z halami pełnymi kolumn i przestrzeniami o skomplikowanych kształtach.
Ciekawostką jest, że z powodu ograniczonych funduszy (budowę finansowały parafie i lokalni dobrodzieje) wiele wnętrz ma drewniane, udawane sklepienia, pomalowane tak, aby wyglądały jak prawdziwe kamienne. Za to portale, ramy okienne i detale z piaskowca wykonywano z ogromną starannością.
Wszystkie te kościoły to też przemyślane komponowanie krajobrazu. Stoją w miejscach, gdzie najlepiej się prezentują – na wzgórzach, przy drogach, nad wsiami – tak, aby już z daleka były widoczne i niczym latarnie morskie przyciągały wzrok pielgrzyma czy podróżnika.
Trasa zwiedzania: szlakiem grupy kościołów Broumovska
Poszczególne miejscowości z kościołami ułożyłam w moją trasę zwiedzania tak, by można było ją wygodnie przejechać wjeżdżając do Czech w Kudowie – Słonem, a wyjeżdżając przez Meziměstí w kierunku Wałbrzycha. Na pierwszej mapce jest trasa dla auta, a na drugiej – wersja dla rowerzystów. Dodam, że o ile autem przejechałam tę trasę zgodnie z rozpiską, tak co do rowerów – bazuję tylko na mapach.cz 😉 Jeśli ktoś z Was przejechał trasę rowerem i ma cenne wskazówki, którymi chce się podzielić, zapraszam do zostawienia ich w komentarzach pod wpisem.
Ile czasu zajmie zwiedzanie grupy kościołów Broumovska?
To dobre pytanie. Sama długość trasy jak widać nie jest jakaś duża, ledwie 100 kilometrów. Musimy jednak wziąć pod uwagę kręte wiejskie drogi, trochę przejścia pieszo do Hvezdy, a dodatkowo czas na obejrzenie każdego z kościołów, czy przyległych starych cmentarzy. Jeden dzień to będzie raczej za mało. Chyba, że urządzimy sobie zwiedzanie w stylu japońskim 😉
Najlepiej jednak pomyśleć o noclegu gdzieś w okolicach Broumova. Gdy mamy zapas czasowy, możemy powędrować trochę w okolicach Hvezdy, czy Bożanova, no i oczywiście zwiedzić klasztor w Broumovie. Może się okazać, że i dwa dni to mało.
Podrzucam moje propozycje noclegów:
- można przenocować w klasztorze w Broumovie! To nietuzinkowa propozycja dla wielbicieli takich miejsc. Warto także wstąpić i zjeść coś w gospodzie U Tri Ruże.
- Polecam też klimatyczny hotelik Veba, urządzony w starym dworku
- natomiast jeśli jesteś z dziećmi, na pewno spodoba Wam się gospodarrstwo-farma Wenet.
Grupa kościołów Broumovska – barokowe skarby krok po kroku
Zaczynamy więc naszą wycieczkę po broumovskich kościołach. Zwiedzanie rozkładam na dwa dni i wygląda to u mnie następująco:
Grupa kościołów Broumovska – zwiedzanie dzień 1
Rano ruszam na moją trasę przekraczając granicę w Kudowie-Słonem. Pierwszy na trasie jest Bezděkov nad Metují i kościół św. Prokopa. To ośmiobok z ramionami krzyża, z dwuwieżową fasadę. W środku empory, na ołtarzu głównym obraz „Spotkanie księcia Oldřicha ze św. Prokopem”, a sufit udaje kamienne sklepienie, choć w rzeczywistości jest drewniany.
Następnie jadę w kierunku Hvezdy. Tutaj warto mieć więcej czasu i chociaż z godzinę lub dwie przeznaczyć na wędrówkę baśniowym szlakiem Broumovskich Sten. Auto zostawiam na niewielkim parkingu tuż przy szlaku. Więcej o wędrówce przez skalne labirynty i jej wariantach pisałam tutaj (klik). Do kaplicy Matki Bożej Śnieżnej prowadzi kamienny most. To mała kaplica pielgrzymkowa na skalnym grzbiecie Broumovskich Sten. Ma kształt gwiazdy, a w środku kryje się kopuła. 5 sierpnia odbywa się tutaj odpust i można zajrzeć do wnętrza kaplicy. Warto się tu wspiąć także dla widoków – panorama zapiera dech. Jest też klimatyczne schronisko, gdzie można wstąpić na któryś z czeskich specjałów.
Broumov – konieczny dłuższy przystanek
Teraz kierunek Broumov. Można zaplanować zwiedzanie klasztoru ze wspaniałą biblioteką (dostępne jest zwiedzanie ze skryptem w języku polskim – na zwiedzanie zaplanuj co najmniej 2 godziny) i gotyckim kościołem klasztornym w barokowej szacie autorstwa Kiliána Ignáca Dientzenhofera. Jest tu także unikatowa ciekawostka – kopia Całunu Turyńskiego z 1651 roku. Przy klasztorze (polecam: U Tří růží) można zjeść obiad lub napić się kawy.
Do grupy kościołów Broumovska należy niewielki kościół św. Wacława, stojący w samym sercu Broumova. Powstał w miejscu dawnego protestanckiego zboru.
Warto podejść także do kościoła św. Piotra i Pawła – w jego sąsiedztwie zobaczymy niezwykły zabytek – pochodzące z ok. 1320 malowidło przedstawiające Sąd Ostateczny.
W Broumovie koniecznie polecam fanom architektury sakralnej zobaczyć jeszcze najstarszą zachowaną drewnianą świątynię w Czechach i jedną z najstarszych w Europie Środkowej. Nie należy do barokowej grupy kościołów, ale takiej perełki ominąć nie można. Stoi pośrodku miejskiego cmentarza przy ul. Křinická na skraju miasta. W czerwcu i wrześniu w weekendy można zwiedzić wnętrze od 09.00 do 17.00, a w lipcu i sierpniu codziennie. Bilet 80 CZK i trzeba mieć gotówkę.
Grupa kościołów Broumovska – zwiedzanie dzień 2
Rano zaczynam od Bożanova. Kościół św. Marii Magdaleny to prawdziwa perełka całej grupy. Stoi na wyniesieniu, więc już z daleka przyciąga uwagę. To najbardziej „barokowy” z całej serii – ściany falują w rytmie wklęsłości i wypukłości, a wnętrze ma prawdziwe kamienne sklepienie, co było rzadkością w tej okolicy.
Do rozpoczęcia małej wędrówki kusi wyniosły szczyt Koruny. Warto! Jeśli masz wolne jakieś 3 godzinki, przejdziesz się szlakiem na Korunę i do Bożanowskiego Szpiczaka zataczając przyjemną pętelkę.
Zobacz trasę na Korunę i Bożanowski Szpiczak tutaj
Z Bożanova jadę do Martinkovic, by zobaczyć kościół NMP, św. Jerzego i św. Marcina. Jest najstarszy z całej grupy, jeszcze sprzed czasów Dientzenhoferów – to wczesny barok północnowłoski. Jest jakby preludium – widać tu rozwiązania, które potem architekci wykorzystywali w innych miejscowościach. Ma dwie wieże i plan zbliżony do owalu, a freski zdobiące wnętrza są dziełem F. A. Schefflera.
Po Martinkovicach czas na Otovice. Kościół św. Barbary ma kształt dużego owalu otoczonego małymi kaplicami, które tworzą jakby kamienną koronę. Z zewnątrz wygląda skromnie, ale w środku zaskakuje przestrzenią i iluzją sklepienia. W Šonovie oglądam kościół św. Małgorzaty. Tutaj architekt poszalał z pomysłami. Fasada ma dwie wieże, a nawa łączy plan prostokątny z owalem. Kościół stoi na wzgórzu i dominuje nad całą doliną, wieżami zwrócony w stronę broumovskiego klasztoru. Wnętrze kościoła jest mocno zniszczone.
W Heřmánkovicach kościół Wszystkich Świętych stoi na lekkim wyniesieniu, a jego wieża od strony wschodniej pełni rolę punktu orientacyjnego w krajobrazie. Sufit pokrywa malowidło z widokiem niebios, uzupełnione wizerunkami czterech ewangelistów i aniołów w eliptycznych wieńcach.
W Ruprechticach oglądam kościół św. Jakuba Większego, jeden z nielicznych bez wieży. Korzystał ze starszej, stojącej obok dzwonnicy. Ma kształt ośmioboku i bardzo klarowną, zwartą przestrzeń wewnętrzną. Czuć tu jeszcze rękę starszego Dientzenhofera, prostszą i bardziej skupioną na geometrii.
W Vernéřovicach mamy jedno z pierwszych dzieł Kristofa Dientzenhofera w regionie – kościół św. Michała Archanioła. Ma owalny plan i bardzo miękkie linie fasad. Obraz na ołtarzu głównym jest autorstwa F. A. Schefflera. Zaglądam tu także na cmentarz, ponieważ chcę odszukać nagrobek Lilly Poppler – ostatniej dziedziczki nieodległego zamku Sarny.
Ostatni na trasie jest Vižňov i kościół św. Anny. To połączenie owalu i podłużnej nawy, z wieżą dominującą nad wsią. Kościół jest bardzo zniszczony – z dawnego wyposażenia niestety prawie nic tutaj nie zostało.
Zwiedzanie wnętrz barokowych kościołów Broumovska
W weekendy i letnie dni główne drzwi do kościołów bywają otwarte i tam, gdzie to możliwe, można zajrzeć do wnętrza przez kratę. Jeśli zależy Ci na dokładnym zwiedzaniu, swoją wycieczkę planuj na lato. W lipcu i sierpniu organizowane są Dni Otwartych Kościołów i w różne dni tygodnia można zwiedzić wnętrza z przewodnikiem (tutaj przykładowo rozpiska na lato 2025 i pewnie pojawi się na kolejny rok).
Latem odbywa się także festiwal muzyki poważnej – Dla Skarbów Broumova. To świetna okazja na wysłuchanie koncertu, a także wsparcie zabytkowych budowli dobrowolnym datkiem w ramach biletu wstępu.
Z kolei we wrześniu kościoły udostępniają swoje wnętrza z okazji Europejskich Dni Dziedzictwa – tu też warto śledzić rozkład zwiedzania na kolejny rok.
Natomiast poza sezonem można trafić na koncerty (też warto sprawdzać na podanej powyżej stronie klasztoru w Broumovie), a także na wolną chwilę tuż po lub przed niedzielną mszą. Tutaj należy jednak pamiętać, że jesteśmy w Czechach i nie w każdą niedzielę odprawia się msze w wiejskich kościołach. Często msze odprawiane są rotacyjnie, lub zupełnie okazjonalnie. Najlepiej zerknąć na rozkład mszy broumovskiej parafii. W każdym razie – powodzenia!
Czechy – pomysły na wycieczki blisko granicy
Co zobaczyć w okolicach Kudowy-Zdroju? Oto lista niezwykle ciekawych, mniej znanych i pięknych miejsc, z której skorzystasz przy następnym pobycie w Kudowie-Zdroju. Warto zajrzeć także w te mniej oczywiste okolice.
Góry Stołowe – najpiękniejsze szlaki, to nie tylko Błędne Skały i Szczeliniec. Warto powędrować na Białe Skały i do Skał Puchacza, na Radkowskie Bastiony czy wśród Skalnych Grzybów. Pod tym tagiem sprawdzisz moje propozycje wędrówek, które będą dobre dla całej rodziny.
